Ciseleerhamer

Om zijn bekwaamheid volledig tot haar recht te laten komen, heeft een edelsmid goede werktuigen nodig! In de loop der eeuwen zijn de technieken en het gereedschap van de ambachtelijke edelsmid maar weinig geëvolueerd. 

In januari 1997 kreeg het museum voor zilversmeedkunst van Seneffe als schenking de volledige inhoud van het atelier van de Brusselse zilversmeden Alfred en Jean Roger.

Het atelier omvatte naast een werkbank, een trekbank, diverse persen en mallen ook een groot aantal zeer uiteenlopende werktuigen: hamers, drevels, aambeelden, drijfbeitels, graveernaalden, trekhaken, speerhaken, matbeitels,  een bol, tangen, trekijzers, vijlen, zaagbeugels, agaatstenen…

Hamers en houten kloppers zijn essentiële werktuigen want ze worden gebruikt vanaf het moment dat het blad metaal wordt gehamerd en zijn ruwe vorm krijgt tot aan de afwerking van de verfijnde decoratieve motieven. Voor elke stap van dit proces wordt een specifieke hamer gebruikt: een drijfhamer, een vlakhamer, een ophaalhamer, een ciseleerhamer, een houten klophamer en allerhande speciale hamers die aangepast zijn aan bijzondere vormen. De edelsmid vervaardigt de hamers die hij gebruikt zelf en op maat, aangepast aan zijn hand, zodat hij heel nauwkeurig kan werken. Ze kunnen van verschillende materialen gemaakt zijn: hout, staal, leder, dierenhoorn, …

Hier ziet u een ciseleerhamer. Ciseleren is een decoratietechniek waardoor het metaal kan worden ingekerfd zonder dat er materie wordt verwijderd, in tegenstelling tot graveren. Met de ciseleerhamer wordt niet rechtreeks op het zilver geslagen,  maar wel loodrecht op  ciseleerstiften – kleine stalen pennetjes met verschillende doorsneden en vormen – die het motief creëren. Dit werk wordt koud uitgevoerd, door regelmatige klopjes. Voor die taak wordt een specifieke ondergrond gebruikt: de bol. Die bol is gevuld met een samenstelling op basis van vrij vaste pek, die het voorwerp vasthoudt, maar tegelijk soepel genoeg is om de slagen te dempen.

De ciseleerhamer is gekenmerkt door een smal uitlopende steel met een uiteinde in een zogenaamde “pistoolvorm” en is speciaal op maat gemaakt voor de hand van de ciseleerder. De kop van de hamer bestaat aan het ene uiteinde uit het platte vlak waarmee de ambachtsman op de kop van de ciseleerstift slaat en aan het andere uiteinde uit een pen, die afgerond of vlak kan zijn, naargelang van het werk dat moet worden uitgevoerd.

Het atelier Roger werd in 1931 opgericht door Alfred Roger in de Rouppestraat nummer 8  in Brussel. Vanaf het begin werkte hij daar samen met zijn zoon Jean-Baptiste Léon, die hem in 1954 opvolgde. De activiteiten van het atelier werden stopgezet in 1984.

Hout, staal.
l 21,5 cm, l 5,2 cm, 100 g.
Herkomst: 1997, Schenking Roger.
Inv. nr. SO1252

Het voorwerp bevindt zich op dit ogenblik in het niet-toegankelijke bestand van het museum.